E.E.: Συμφωνία των κρατών μελών στο κείμενο της οδηγίας για την εργασία σε πλατφόρμες – αντιδράσεις από όλες τις πλευρές

Μετά από διαπραγματεύσεις που διήρκεσαν πάνω από έναν  χρόνο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε στο κείμενο σχετικά με την οδηγία για την εργασία σε πλατφόρμες, έναν κανονισμό που θα μπορούσε να παρέχει στους εργαζόμενους στη gig economy εργασιακά δικαιώματα και προστασία από την αλγοριθμική διαχείριση σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η θέση του Συμβουλίου έγινε άμεσα αντικείμενο επικρίσεων από εκείνους που βρίσκονται και στις δύο πλευρές της συζήτησης, η οποία επικεντρώνεται στο κατά πόσον οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες, όπως οι οδηγοί της Uber και οι κούριερ της Deliveroo που παραδίδουν φαγητό, θα πρέπει να χαρακτηρίζονται εργαζόμενοι ή ανεξάρτητοι εργολάβοι.

Το Συμβούλιο είναι το όργανο που εκπροσωπεί τα κράτη-μέλη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι υπουργοί Εργασίας και από τα 27 κράτη-μέλη συναντήθηκαν στο Λουξεμβούργο χθες, Δευτέρα 12 Ιουνίου, για να διαμορφώσουν μια θέση σχετικά με την οδηγία για την εργασία σε πλατφόρμες, με τη σουηδική προεδρία του Συμβουλίου να πετυχαίνει εκεί που είχαν αποτύχει προηγουμένως η τσεχική και η γαλλική προεδρία.

Είκοσι δύο κράτη μέλη ενέκριναν το κείμενο, ενώ η Εσθονία, η Λετονία, η Γερμανία, η Ελλάδα και η Ισπανία απείχαν. Η Ισπανία τάσσεται υπέρ ενός ισχυρού τεκμηρίου απασχόλησης στην οδηγία, με παρόμοια νομοθεσία να έχει ήδη τεθεί σε ισχύ στη χώρα για τους ταχυμεταφορείς τροφίμων. Η Εσθονία και η Λετονία βρίσκονται στην άλλη πλευρά, καθώς τον περασμένο Δεκέμβριο τάχθηκαν υπέρ της τσεχικής πρότασης που ήταν πολύ πιο κοντά στη θέση του λόμπι των πλατφορμών.

Τα κράτη που τάχθηκαν υπέρ του τεκμηρίου απασχόλησης και τα οποία είχαν ενεργήσει ως μειοψηφία στο Συμβούλιο -Βέλγιο, Ελλάδα, Μάλτα, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Σλοβενία και Ισπανία- εξέδωσαν ανακοίνωση στην οποία αναφέρεται ότι επέτρεψαν να περάσει το κείμενο «με στόχο να διατηρηθεί η νομοθετική διαδικασία σε καλό δρόμο», καθώς ενόψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του 2024 ο χρόνος για την οριστικοποίηση της οδηγίας πριν από το τέλος της νομοθετικής περιόδου εξαντλείται.

Το κείμενο της πρότασης του Συμβουλίου περιέχει σημαντικές αλλαγές σε σχέση με το αρχικό κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Δεκεμβρίου του 2021 και απέχει πολύ από αυτό που πρότεινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους. Οι αλλαγές του Συμβουλίου είναι οι εξής:

• Ο αριθμός των κριτηρίων για να αποφασιστεί αν ένας εργαζόμενος σε πλατφόρμα θα πρέπει να θεωρείται εργαζόμενος έχει επεκταθεί από πέντε σε επτά, με τρία κριτήρια να απαιτούνται για να ενεργοποιηθεί το τεκμήριο της απασχόλησης, αντί για δύο στο κείμενο της Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρότεινε ένα γενικό τεκμήριο απασχόλησης, με τα κριτήρια της Επιτροπής να περιορίζονται στο τμήμα των αιτιολογικών σκέψεων του κειμένου. Η αναλογία αυτή των κριτηρίων είναι πιθανό να καταστήσει πιο δύσκολο για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες να θεωρηθούν εργαζόμενοι.
• Οι υπεργολάβοι (ή «μεσάζοντες») που λειτουργούν μεταξύ της πλατφόρμας και του εργαζόμενου δεν θα αποτελούν εμπόδιο στην πρόσβαση των εργαζομένων στα δικαιώματά τους. Το κείμενο της Επιτροπής δεν έκανε αναφορά στο θέμα των μεσαζόντων, ενώ το κείμενο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχε προτείνει «αλληλέγγυα και εις ολόκληρον ευθύνη» μεταξύ της πλατφόρμας και του υπεργολάβου.
• Στο κείμενο περιλαμβάνονται ορισμένες επιμέρους εξαιρέσεις για τα κράτη μέλη, μεταξύ των οποίων η μη υποχρέωση εφαρμογής του τεκμηρίου απασχόλησης σε φορολογικές, κοινωνικοασφαλιστικές και ποινικές διαδικασίες, καθώς και η διακριτική ευχέρεια να μην εφαρμόζεται το τεκμήριο απασχόλησης εάν οι εθνικές αρχές «εφαρμόζουν τη σχετική νομοθεσία με δική τους πρωτοβουλία». Επίσης, τα κράτη μέλη μπορούν να μειώσουν τα κριτήρια για την ενεργοποίηση του τεκμηρίου απασχόλησης.
• Το νομικό βάρος της απόδειξης για την ανατροπή του τεκμηρίου απασχόλησης στο δικαστήριο φέρουν οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας, όπως προτάθηκε και από την Επιτροπή και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Το επόμενο στάδιο μέχρι την υιοθέτηση της οδηγίας περιλαμβάνει διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου της Ε.Ε. και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προκειμένου να καταλήξουν στο τελικό κείμενο.

Αντιδρώντας στη συμφωνία του Συμβουλίου της Ε.Ε., η ευρωβουλευτής Λέιλα Σαΐμπι, μέλος της France Insoumise και υπεύθυνη για την εργασία σε πλατφόρμες της Ομάδας της Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δήλωσε: «Η θέση του Συμβουλίου υπέρ της Uber που συμφωνήθηκε σήμερα το πρωί είναι αντίθετη από εκείνη που έλαβε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον περασμένο Φεβρουάριο – και μάλιστα είναι αντίθετη με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είμαι ιδιαίτερα απογοητευμένη καθώς μαθαίνω ότι ήταν η Γαλλία αυτή που πίεσε για μια τόσο κακή συμφωνία που αντιτίθεται στα συμφέροντα των εργαζομένων.

Η θέση αυτή είναι απαράδεκτη για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο θα ασκήσει πλήρως τον ρόλο του ως συννομοθέτης κατά τη διάρκεια των τριμερών διαπραγματεύσεων τις επόμενες εβδομάδες. Κατά τη διάρκεια αυτών των διαπραγματεύσεων, το Κοινοβούλιο θα υπερασπιστεί το πνεύμα της οδηγίας από το Συμβούλιο, το οποίο έχει σαφώς υποκύψει στις πιέσεις της Uber και άλλων λόμπι. Οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες σε όλη την Ευρώπη μπορούν να υπολογίζουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι θα παραδώσει μια οδηγία που θα τους προστατεύει».

Ο γραμματέας της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων Λούντοβιτς Βόετ επέκρινε επίσης τη συμφωνία, λέγοντας: «Οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες δεν μπορούν να περιμένουν άλλο για τα δικαιώματά τους, γι\’ αυτό είναι θετικό ότι, μετά από αρκετές καθυστερήσεις σε επίπεδο Συμβουλίου, μπορεί τώρα να σημειωθεί πρόοδος προς μια οδηγία που θα βελτιώνει τις συνθήκες εργασίας τους. Για πάρα πολύ καιρό, οι εταιρείες πλατφορμών που διοικούνται από πολυεκατομμυριούχους χρησιμοποιούσαν παραθυράκια του νόμου για να ξεφύγουν από τις πιο βασικές υποχρεώσεις τους απέναντι στο εργατικό δυναμικό τους και την κοινωνία.

Ωστόσο, η θέση που υιοθέτησε σήμερα το Συμβούλιο θα εμποδίσει τους εργαζόμενους να κερδίζουν τουλάχιστον τον κατώτατο μισθό, να λαμβάνουν επίδομα ασθενείας, επίδομα αδείας και να έχουν πρόσβαση στην κοινωνική ασφάλιση. Αρκεί να δει κανείς τον πρόσφατο νόμο που ψηφίστηκε στο Βέλγιο, ο οποίος ακολουθεί το πνεύμα της πρότασης της Ε.Ε. και περιλαμβάνει ένα σύστημα ανακατάταξης με βάση τους εργαζόμενους που πληρούν ορισμένα κριτήρια. Διαπιστώνουμε ότι αυτό δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην πράξη.

Η θέση του Συμβουλίου κινδυνεύει επίσης να αφαιρέσει την ανεξαρτησία από τους πραγματικά αυτοαπασχολούμενους εργαζόμενους που θέλουν να διατηρήσουν αυτό το καθεστώς. Ελπίζουμε ότι οι τριμερείς διαπραγματεύσεις, με μια ισχυρή θέση από την πλευρά του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θα ξεκινήσουν γρήγορα και θα καταλήξουν σε μια οδηγία που θα δίνει στους εργαζόμενους ένα πραγματικό δικαίωμα στο καθεστώς του μισθωτού».

Στον λογαριασμό της Uber στο twitter αναρτήθηκε δήλωση που αναφέρει τα εξής: «Η οδηγία για την εργασία σε πλατφόρμες έχει καλές προθέσεις, αλλά είναι σαφές ότι δεν πρόκειται πλέον για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας για τους εργαζόμενους σε αυτές. Αντί να παρέχουν ασφάλεια δικαίου και υποχρεωτική προστασία για τους πραγματικά αυτοαπασχολούμενους εργαζόμενους, οι θέσεις τόσο του Συμβουλίου όσο και του Κοινοβουλίου θα αναγκάσουν πιθανότατα εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να μείνουν χωρίς δουλειά και θα ωθήσουν μια μικρή μειοψηφία σε συμβάσεις εργασίας που δεν θέλουν.

Όπως έχουν αποδείξει πολλές χώρες σε όλη την Ευρώπη, υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να διατηρηθούν οι ευρωπαϊκές κοινωνικές αξίες χωρίς να καταργηθεί η ανεξαρτησία και η ευελιξία που η πλειοψηφία των εργαζομένων σε πλατφόρμες δηλώνει ότι επιθυμεί. Αυτό περιλαμβάνει κλαδικές συμφωνίες στη Γαλλία και την Ιταλία, όπου πάνω από 100.000 εργαζόμενοι σε πλατφόρμες έχουν εγγυημένη κοινωνική προστασία και εκπροσώπηση, ανεξάρτητα από την πλατφόρμα στην οποία επιλέγουν να εργαστούν».

Η Move EU, η ομάδα λόμπι των Βρυξελλών που εκπροσωπεί τις πλατφόρμες Uber, Bolt και Free Now, κάλεσε το Συμβούλιο, το Κοινοβούλιο και την Επιτροπή «να αντιμετωπίσουν την έλλειψη νομικής σαφήνειας και ασφάλειας της οδηγίας για την εργασία σε πλατφόρμες κατά τη διάρκεια των τριμερών διαπραγματεύσεων».

Η Just Eat, η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή πλατφόρμα διανομής φαγητού, η οποία υποστήριξε το τεκμήριο της απασχόλησης στην οδηγία, αναφέρει: «Η Ε.Ε. είναι τώρα ένα βήμα πιο κοντά στην επίτευξη ισότιμων όρων ανταγωνισμού, επαρκών δικαιωμάτων και ασφάλειας για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες.  Όλα όσα είναι απαραίτητα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στον ευρύτερο τομέα μας».

Ο Ζίτσε Γκρόεν, διευθύνων σύμβουλος της Just Eat, ρωτήθηκε σχετικά με τα κριτήρια απασχόλησης στην πρόταση του Συμβουλίου -με την επισήμανση ότι οι ανταγωνιστές της εταιρείας του δεν θα πληρούν αυτά τα κριτήρια- και απάντησε: «Αυτό δεν είναι το τέλος της νομοθετικής διαδικασίας. Το οριστικό κείμενο θα είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης μεταξύ του πολύ αυστηρότερου κειμένου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του κειμένου του Συμβουλίου. Επίσης, το ισχύον εθνικό δίκαιο υπερισχύει. Πρόκειται για ένα καλό βήμα προς τα εμπρός».