Tι είναι η δυναμική τιμολόγηση και γιατί είναι επικίνδυνη για τους συνεργαζόμενους οδηγούς των εφαρμογών
Πριν από λίγες ημέρες η Uber εισήγαγε το σύστημα της δυναμικής τιμολόγησης στο Λονδίνο. Σε απάντηση, οι οδηγοί της ένωσης εργαζομένων στις πλατφόρμες ADCU διαδήλωσαν έξω από τα γραφεία της Αρχής Μεταφορών (TfL), καλώντας τη να απαγορεύσει τη δυναμική τιμολόγηση στη βρετανική πρωτεύουσα.
«Ο δήμαρχος και η Αρχή Μεταφορών απέτυχαν στο καθήκον τους όταν έδωσαν στην Uber το πράσινο φως να θέσει σε εφαρμογή τους επικίνδυνους και ληστρικούς αλγόριθμους σε μια, υποτίθεται, στενά ρυθμιζόμενη αγορά, στοχοποιώντας επιβάτες και οδηγούς και δίνοντας στην εταιρεία τη δυνατότητα να τους εκμεταλλεύεται», λέει ο Τζέιμς Φάραρ, γενικός γραμματέας της ADCU.
Την ώρα της διαμαρτυρίας στο Λονδίνο, οι Ολλανδοί οδηγοί της Uber, μέλη του συνδικάτου FNV, διαδήλωναν έξω από τα κεντρικά γραφεία της εταιρείας στο Άμστερνταμ για να απαιτήσουν «δίκαιη αμοιβή», σε μια συντονισμένη δράση με τους Βρετανούς ομολόγους τους.
Ο Ελς Φράνσενς, στέλεχος της FNV, ήταν επίσης καυστικός όσον αφορά την τιμολογιακή πολιτική της Uber: «Παίζουν με την τιμολόγηση και τη χρησιμοποιούν για να χειραγωγήσουν τους οδηγούς», καταγγέλλει.
Τι είναι όμως η δυναμική τιμολόγηση; Πρόκειται για εξαιρετικά μεταβλητά ποσοστά τιμών και αμοιβών, που βασίζονται σε αλγοριθμικούς υπολογισμούς οι οποίοι προέρχονται από μια ποικιλία εισροών δεδομένων, όπως οι συνθήκες προσφοράς και ζήτησης σε πραγματικό χρόνο, οι τιμές των ανταγωνιστών και ιστορικά δεδομένα από εργαζομένους και πελάτες.
Η δυναμική τιμολόγηση δεν αφορά αποκλειστικά την οικονομία των πλατφορμών. Η American Airlines ήταν η πρώτη εταιρεία που εισήγαγε αυτό το σύστημα τιμολόγησης και πλέον είναι κοινός τόπος στον κλάδο των αεροπορικών εταιρειών. Τα ξενοδοχεία, το λιανικό εμπόριο, το ηλεκτρονικό εμπόριο και τα ακίνητα είναι μερικοί από τους άλλους κλάδους όπου η δυναμική τιμολόγηση είναι ευρέως διαδεδομένη. Η διαφορά για τις πλατφόρμες είναι ότι η δυναμική τιμολόγηση επηρεάζει τον εργαζόμενο εξίσου, αν όχι περισσότερο, από τον πελάτη.
Για τις εταιρείες που χρησιμοποιούν τη δυναμική τιμολόγηση τα οφέλη είναι προφανή. Προσαρμόζοντας συνεχώς τις τιμές στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και/ή σε συγκεκριμένα άτομα, μπορούν να βελτιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Σε μια παρουσίαση του 2018 σχετικά με τη δυναμική τιμολόγηση στην ερευνητική ομάδα της Microsoft, ο πρώην διευθυντής Επιστήμης Δεδομένων της Uber, Ντον Γούνταρντ, δήλωσε ότι η δυναμική τιμολόγηση επιτρέπει στην Uber να ορίζει μια «τιμή μεγιστοποίησης εσόδων» όσο πιο συχνά γίνεται.
Όσον αφορά τους πελάτες, η δυναμική τιμολόγηση συχνά προκαλεί σύγχυση και θυμό. Αναρωτιούνται γιατί χρεώνονται υψηλότερη τιμή, από τη μια μέρα στην άλλη, για την ίδια διαδρομή. Κάποιοι θεωρούν ότι οι πλατφόρμες εκμεταλλεύονται τις αγωνίες τους, όπως η ανάγκη για μια γυναίκα επιβάτη να επιστρέψει στο σπίτι αργά το βράδυ. Τέλος, εάν συγκρίνουν τις τιμές μεταξύ των εφαρμογών, σίγουρα θα αναρωτηθούν γιατί οι τιμές των υποτιθέμενων ανταγωνιστικών εταιρειών φαίνεται να κινούνται στα ίδια επίπεδα.
Ο κίνδυνος ρητής ή σιωπηρής συμπαιγνίας στη δυναμική τιμολόγηση είναι υπαρκτός. Η ρητή συμπαιγνία είναι όταν οι εταιρείες συντονίζουν ενεργά τον καθορισμό των τιμών. Αλγοριθμική σιωπηρή συμπαιγνία είναι όταν μια εταιρεία παρακολουθεί τις αλλαγές τιμών ενός ανταγωνιστή σε πραγματικό χρόνο και ανταποκρίνεται ανάλογα. Αλλά ακόμη και χωρίς ρητή ή σιωπηρή συμπαιγνία, μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι οι τιμές θα μπορούσαν να διογκωθούν λόγω της έμμεσης επίδρασης που έχουν οι ισχυροί αλγοριθμικοί καθοριστές τιμών σε λιγότερο ανεπτυγμένους τεχνολογικά ανταγωνιστές, πιέζοντάς τους να ορίσουν τεχνητά υψηλές τιμές.
«Ένας παρατηρητής μπορεί φυσικά να πιστεύει ότι οι αλγόριθμοι -οι οποίοι ενισχύουν την ικανότητα των επιχειρήσεων να αντιδρούν στις τιμές των ανταγωνιστών- εντείνουν τον ανταγωνισμό, αλλά ισχύει το αντίστροφο», διαπιστώνει η μελέτη. «Αυτά τα θεωρητικά μοντέλα υποδεικνύουν ότι η αυξανόμενη χρήση αλγορίθμων τιμολόγησης θα οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές για τους καταναλωτές, ακόμη και όταν οι εταιρείες δεν θα είναι σε θέση να συνεννοηθούν».
Ποιος είναι όμως ο αντίκτυπος της δυναμικής τιμολόγησης στους εργαζομένους;
«Αν είχατε εγγραφεί στην Uber πριν από χρόνια, θα ξέρετε ότι ο καθορισμός των τιμών ήταν πολύ απλός. Ορίσαμε τις τιμές με βάση τον χρόνο και την απόσταση και, στη συνέχεια, ανεβάζαμε τις τιμές όταν η ζήτηση ήταν υψηλότερη. Η Uber έχει προχωρήσει πολύ από τότε και τώρα έχουμε προηγμένη τεχνολογία που χρησιμοποιεί δεδομένα ετών προκειμένου να καθορίζει μια ανταγωνιστική τιμή για την ώρα της ημέρας, την τοποθεσία και την απόσταση της διαδρομής».
Αυτά ανέφερε η Uber σε επιστολή της προς τους οδηγούς της στο Ηνωμένο Βασίλειο, τον Αύγουστο του 2022, σχετικά με την ανάπτυξη της δυναμικής τιμολόγησης. Kαι η διατύπωση εγείρει πολλά ερωτήματα: Ποιοι συγκεκριμένοι τύποι ιστορικών δεδομένων χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του ποσοστού αμοιβής και σε ποιο επίπεδο συμβάλλουν αυτοί οι τύποι δεδομένων στους συνολικούς αλγοριθμικούς υπολογισμούς; Εάν ο χρόνος και η απόσταση δεν υπαγορεύουν το τίμημα, τότε πώς μπορεί ένας οδηγός να υπολογίσει πόσα χρήματα θα πρέπει να πληρώνεται για κάθε διαδρομή για να διασφαλίσει ότι θα αμειφθεί σωστά; Και τι σημαίνει η τιμή να είναι «ανταγωνιστική»; Ανταγωνιστική για τον πελάτη, για τον οδηγό ή για την Uber;
Η αμερικανική πολυεθνική επιμένει ότι «η δυναμική τιμολόγηση αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τον χρόνο των οδηγών», βελτιστοποιώντας τη σχέση μεταξύ προσφοράς (οδηγοί) και ζήτησης (πελάτες), αλλά o Φάραρ λέει, βάσει της εμπειρίας του, ότι «με τη δυναμική τιμολόγηση η αμοιβή των οδηγών μειώνεται συνεχώς και δεν αυξάνεται». Εκτιμά ότι η Uber και άλλες ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας εφαρμόζουν αυτό το σύστημα τιμολόγησης σε μια προσπάθεια να «βελτιώσουν τα περιθώρια κέρδους τους», καθώς υφίστανται αυξανόμενη πίεση από τους επενδυτές. Παράδειγμα η Just Eat, η μεγαλύτερη πλατφόρμα παράδοσης τροφίμων στην Ευρώπη, η οποία, σε περσινή παρουσίαση σε επενδυτές, δήλωσε ότι θα αυξήσει τα έσοδα ανά παραγγελία «μέσω της δυναμικής τιμολόγησης και της βελτιστοποίησης του περιθωρίου κέρδους».
Αλλά αν η δυναμική τιμολόγηση αυξάνει τις τιμές για τους καταναλωτές, πώς μπορεί ταυτόχρονα να συμπιέζει τους μισθούς των οδηγών; Η απάντηση είναι ότι η σχέση μεταξύ των χρεώσεων στους καταναλωτές και της αμοιβής των οδηγών (με την Uber να παίρνει προμήθεια για κάθε ναύλο) έχει σπάσει.
«Ένας από τους τομείς που μπορεί να οδηγήσει στην απόλυση ενός οδηγού είναι η παρακολούθηση της εφαρμογής οδηγού και η παρακολούθηση της εφαρμογής επιβατών ταυτόχρονα», λέει ο Φάραρ. «Πραγματικά δεν θέλουν να γνωρίζουν οι οδηγοί τις προσφορές τιμών σε πραγματικό χρόνο. Για έναν οδηγό, δεν υπάρχει δυναμική τιμολόγηση. Είναι δυναμική αμοιβή», επισημαίνει. Ο αλγόριθμος της Uber ορίζει τιμές που μεγιστοποιούν τα έσοδα από τους πελάτες και ελαχιστοποιούν τις αμοιβές των οδηγών.
Σε ποια βάση υπολογίζει η Uber τη δυναμική αμοιβή;
Τα «δεδομένα ετών» που χρησιμοποιεί η Uber για να καθοδηγήσει τους αλγόριθμούς της είναι αόρατα σε όλους, εκτός από λίγους επιλεγμένους. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανονισμός που να εμποδίζει την εταιρεία να χρησιμοποιεί τα προσωπικά δεδομένα μεμονωμένων οδηγών, όπως το ιστορικό των ποσοστών αποδοχής, για να καθορίσει την αμοιβή ή για να τους δώσει μια διαδρομή.
Η Uber επιμένει ότι «δεν χρησιμοποιεί στοιχεία για την ατομική συμπεριφορά όταν συνδυάζει οδηγούς με αναβάτες. Βασίζεται στην τοποθεσία μαζί με τις συνθήκες του δρόμου και της κυκλοφορίας και όχι σε δεδομένα για την ταυτότητα του οδηγού, πώς συμπεριφέρεται ή αν είναι αποδοτικός. Αυτό επιτρέπει μια συνεπή, αξιόπιστη και δίκαιη εξυπηρέτηση για όλους τους χρήστες. Επιπλέον, οι κατηγορίες ότι η Uber προσφέρει μεταβλητή τιμολόγηση με βάση το προφίλ των χρηστών είναι εντελώς αβάσιμες και ανακριβείς».
Τουλάχιστον το πρώτο μέρος αυτής της απάντησης (σχετικά με τα αντίστοιχα προγράμματα οδήγησης) φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με ό,τι περιέχεται στην πολιτική απορρήτου της εταιρείας στο Ηνωμένο Βασίλειο σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα των οδηγών: «Η Uber χρησιμοποιεί δεδομένα για να παρέχει, να εξατομικεύει, να διατηρεί και να βελτιώνει τις υπηρεσίες της με αντιστοίχιση διαθέσιμων οδηγών στους χρήστες. Αυτά βασίζονται στη διαθεσιμότητα, την τοποθεσία/εγγύτητα, τις ρυθμίσεις/προτιμήσεις χρήστη και άλλους παράγοντες, όπως η πιθανότητα επιβεβαίωσης μιας διαδρομής με βάση τη συμπεριφορά ή τις προτιμήσεις του παρελθόντος».
Ενώ η κατανομή της εργασίας διαφέρει από τη δυναμική αμοιβή, έχει προφανώς σημαντικό αντίκτυπο στο εισόδημα των οδηγών της Uber, εάν είναι περισσότερο ή λιγότερο πιθανό να αντιστοιχιστούν με έναν χρήστη με βάση «προηγούμενες συμπεριφορές ή προτιμήσεις». Οι οδηγοί δεν γνωρίζουν επίσης ποιοι είναι οι ανεξήγητοι «άλλοι παράγοντες».
«Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει απόλυτη ανάγκη για διαφάνεια εδώ», λέει ο Φάραρ. «Τα ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα είναι σημαντικά».
Ο γενικός γραμματέας της ADCU εκτιμά ότι η δυναμική τιμολόγηση μπορεί να είναι παράνομη σύμφωνα με το Άρθρο 1 του Νόμου για τα Δικαιώματα Εργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου, που αναφέρει ρητά ότι οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να έχουν πλήρη γνώση των όρων και προϋποθέσεων παροχής της εργασίας τους πριν ξεκινήσουν, συμπεριλαμβανομένου του ποσοστού αμοιβής.
«Ένας συμβασιούχος εργαζόμενος έχει το άγχος να μην ξέρει αν θα βρει δουλειά, αλλά αν βρει ξέρει πόσο θα πληρωθεί», λέει ο Φάραρ. «Ένας οδηγός της Uber δεν ξέρει αν πρόκειται να βρει δουλειά κάποια δεδομένη μέρα και αν βρει δεν ξέρει πόσο θα πληρωθεί γι\’ αυτό, οπότε είναι διπλό το άγχος. «Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε την αμοιβή μας και αυτό είναι μια αποτυχία στην εφαρμογή του νόμου».
Η Αρχή Μεταφορών του Λονδίνου μπορεί να μην είναι διατεθειμένη να κάνει τίποτα ακόμα γι’ αυτό, αλλά καθώς η δυναμική τιμολόγηση επηρεάζει ολοένα και περισσότερους καταναλωτές και εργαζόμενους δεν θα μπορεί να το αγνοεί για πάντα.
