5 κλειδιά για την κατανόηση του παγκόσμιου ελάχιστου φόρου για τις πολυεθνικές (και γιατί το υποστηρίζουν οι ΗΠΑ)
Οι Ηνωμένες Πολιτείες προτείνουν έναν ελάχιστο φορολογικό συντελεστή (21%) για πολυεθνικές εταιρείες
Σαν να ήταν δημοπρασία στον υψηλότερο πλειοδότη, για πολλές δεκαετίες ,οι κυβερνήσεις των χωρών προσπάθησαν να ελαχιστοποιήσουν τους φόρους σε πολυεθνικές εταιρείες για να τις προσελκύσουν στην επικράτειά τους.
Και αυτός ο ανταγωνισμός έδωσε στις εταιρείες ένα μεγάλο πλεονέκτημα, μια εξαιρετική διαπραγματευτική θέση που τους επιτρέπει να λένε: \”Λοιπόν, αν αυξήσετε τους φόρους εδώ, θα πάω σε άλλη χώρα.\”
Αλλά αν αυτή η άλλη χώρα, η μία από την μία πλευρά και η άλλη από την άλλη , είχαν ήδη συμφωνήσει για έναν ελάχιστο φορολογικό συντελεστή … οι κανόνες του παιχνιδιού θα ήταν εντελώς διαφορετικοί.
Έχοντας αυτό κατά νου, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Janet Yellen, ανακοίνωσε αυτήν την εβδομάδα ότι η χώρα της υποστηρίζει τη δημιουργία ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου στις εταιρείες για τον τερματισμό ενός «30ετούς αγώνα προς τα κάτω στους φορολογικούς συντελεστές. Ο στόχος, υποστήριξε, είναι να ευνοήσει ο φόρος τα «σταθερά και δίκαια φορολογικά συστήματα» .
Αμέσως, οι κυβερνήσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας, καθώς και οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έκαναν μια ανακοίνωση που θα μπορούσε να επιταχύνει τον ρυθμό των διαπραγματεύσεων για αυτό το θέμα, οι οποίες για σχεδόν μια δεκαετία δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε συγκεκριμένο αποτέλεσμα.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ήταν επίσης υπέρ, το οποίο, προτείνει στις χώρες να εφαρμόσουν έναν «εφάπαξ» φόρο στον πλούτο και στα υψηλότερα εισοδήματα για να στηρίξουν την οικονομική επανενεργοποίηση.
\” Είμαι πολύ αισιόδοξος , νομίζω ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε συμφωνία\”, δήλωσε στο BBC Mundo η Grace Pérez-Navarro, αναπληρώτρια διευθύντρια του Κέντρου Φορολογικής Πολιτικής και Διοίκησης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
1. Τι αφορά;
Η πρόταση για τη θέσπιση ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου για πολυεθνικές εταιρείες επιδιώκει να επιτύχουν οι χώρες μια συμφωνία και να δεσμευτούν να καθορίσουν ένα φορολογικό όριο, δηλαδή να θέσουν ένα όριο για την αποφυγή υπερβολικά χαμηλών φορολογικών επιβαρύνσεων. Μέχρι στιγμής δεν έχει καθοριστεί ποιος θα ήταν αυτός ο ελάχιστος φορολογικός συντελεστής.
Η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν πρότεινε έναν ελάχιστο φόρο 21% , ποσοστό πολύ υψηλότερο από αυτό που είχαν προτείνει οι ευρωπαϊκές χώρες (που κυμαίνονταν μεταξύ 12% και 15%).
Η ιδέα του «παγκόσμιου ελάχιστου» είναι να σταματήσει ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών για να προσφέρουν ολοένα και χαμηλότερους φόρους σε μεγάλες εταιρείες.
Στην πράξη, οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να συνεχίσουν να καθορίζουν οποιονδήποτε φορολογικό συντελεστή, αλλά τότε οι χώρες καταγωγής των εταιρειών θα μπορούσαν να «συμπληρώσουν» τους φόρους τους με τον συμφωνημένο ελάχιστο συντελεστή, εξαλείφοντας το φορολογικό πλεονέκτημα της μετατόπισης των κερδών σε ένα φορολογικό παράδεισο. Οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει τη δυνατότητα άρνησης ορισμένων απαλλαγών από φόρους που καταβάλλονται σε χώρες που δεν συμφωνούν με ένα ελάχιστο ποσοστό.
Οι διαπραγματεύσεις για την επίτευξη ενός ελάχιστου φόρου έχουν προωθηθεί εντός του ΟΟΣΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ομάδας των ανεπτυγμένων χωρών της G-20.
Η υποστήριξη της Janet Yellen για ένα «παγκόσμιο ελάχιστο» θεωρείται από ορισμένους εμπειρογνώμονες ως «σημείο καμπής» μετά από χρόνιες ανεπιτυχείς διαπραγματεύσεις.
2. Γιατί είναι σημαντικό;
Όσοι προωθούν τον ελάχιστο φόρο επισημαίνουν ότι είναι ένας τρόπος ομογενοποίησης του διεθνούς φορολογικού συστήματος, εμποδίζοντας τις εταιρείες να αλλάζουν τις δραστηριότητές τους από τη μια χώρα στην άλλη αναζητώντας μεγαλύτερα πλεονεκτήματα.
Σε μια εποχή οικονομικής κρίσης που σχετίζεται με την πανδημία covid-19, ένα φορολογικό σύστημα με λιγότερα οφέλη για τις πολυεθνικές θα επέτρεπε στις κυβερνήσεις να αυξήσουν την είσπραξη των φόρων τους .
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Olaf Scholz υποστήριξε τη θέση των ΗΠΑ, αν και είπε ότι πρέπει να συμφωνηθεί το ποσό του ελάχιστου φόρου .
Όλο και περισσότερο, τα φορολογικά έσοδα προέρχονται από άυλες πηγές, όπως διπλώματα ευρεσιτεχνίας για φάρμακα, λογισμικό και άλλες ψηφιακές υπηρεσίες που έχουν μεταναστεύσει σε φορολογικούς παραδείσους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλές κυβερνήσεις απαιτούν τη δημιουργία ενός φορολογικού πλαισίου που θα ανταποκρίνεται στα νέα συστήματα παραγωγής, εμπορίας και πληρωμής φόρων που για δεκαετίες δεν περιορίζονται πλέον από τους εθνικούς κανονισμούς.
3. Τι λένε οι αντίπαλοι;
Όμως δεν συμφωνούν όλοι με την παγκόσμια ρύθμιση των φόρων που καταβάλλουν οι πολυεθνικές. Ο Chris Edwards, διευθυντής των φορολογικών μελετών στο Ινστιτούτο Cato στις Ηνωμένες Πολιτείες, υποστηρίζει ότι με τον ίδιο τρόπο που ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών προάγει την αποτελεσματικότητα, ο φορολογικός ανταγωνισμός δημιουργεί οφέλη που ευνοούν την αποτελεσματικότητα μεταξύ των χωρών.
\”Ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ χωρών είναι καλό , δεν είναι κακό, όπως επιβεβαιώνει η Yellen\”, λέει στο BBC Mundo. Χωρίς διεθνή ανταγωνισμό, προσθέτει, οι κυβερνήσεις γίνονται μονοπώλια. \”Η Γιέλεν πρέπει να γνωρίζει. Σε κάποιο βαθμό, ο φορολογικός ανταγωνισμός μειώνει τη μονοπωλιακή εξουσία των κυβερνήσεων\”, λέει.
Αναφέρει ως επιτυχημένο παράδειγμα την περίπτωση της Ιρλανδίας, μιας χώρας που εφάρμοσε μια πολιτική χαμηλού φόρου για να προσελκύσει εταιρείες και κατάφερε να ενισχύσει την οικονομική της ανάπτυξη.
4. Γιατί οι ΗΠΑ πρότειναν τώρα ένα παγκόσμιο ελάχιστο ποσοστό 21%;
Ο ελάχιστος παγκόσμιος φόρος αποτελεί ουσιαστικό πυλώνα του σχεδίου δαπανών για υποδομές ύψους 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων του Προέδρου Τζο Μπάιντεν. Για τη χρηματοδότηση αυτού του σχεδίου, ο πρόεδρος πρότεινε την αύξηση του φορολογικού συντελεστή των Ηνωμένων Πολιτειών στο 28%. Με την πρώτη ματιά, αυτή η αύξηση δεν φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με το παγκόσμιο ελάχιστο ποσοστό. Πράγματι, αυτά είναι δύο διαφορετικά θέματα, αλλά σχετίζονται άμεσα. Χωρίς παγκόσμιο ελάχιστο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σχέση με άλλες μεγάλες οικονομίες που έχουν χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές.
Αυτό λοιπόν που κάνει ο Λευκός Οίκος, λένε οι ειδικοί, είναι να παίζει σε δύο ταμπλό : μια άνοδο εντός των συνόρων και μια άλλη εκτός αυτών. Ή τουλάχιστον από την άποψη του πολιτικού μηνύματος, το ζήτημα είναι ξεκάθαρο , υποστηρίζει ο Michael Moore, καθηγητής οικονομικών και διεθνών υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο George Washington. \”Φαίνεται ότι είναι μια λιγότερο επικίνδυνη στρατηγική για την αύξηση των φόρων\”, λέει στο BBC Mundo. Βασικά επειδή η αύξηση του φόρου εταιρειών στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένα ζήτημα που το Κογκρέσο θα συζητήσει βραχυπρόθεσμα, ενώ η ιδέα της επίτευξης μιας παγκόσμιας συμφωνίας είναι κάτι που δεν έχει καθορισμένη προθεσμία.
5. Πόσο πιθανό είναι να επιτευχθεί συμφωνία;
Οι συνομιλίες για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου ελάχιστου φόρου ξεκίνησαν το 2013 με πρωτοβουλία του ΟΟΣΑ. Μέχρι τώρα, υπήρξαν λίγα σημάδια συγκεκριμένης προόδου στην επίτευξη ευρείας πολιτικής συμφωνίας επί του θέματος. Όμως, η ισχυρή υποστήριξη του Λευκού Οίκου αλλάζει τα δεδομένα. \”Πρέπει να είναι φέτος\”, λέει η Grace Perez-Navarro του ΟΟΣΑ, η οποία εργάστηκε στο θέμα από την έναρξη της πρωτοβουλίας.
\”Από πολιτική άποψη, υπάρχουν πολλές χώρες που θέλουν να καταλήξουν σε συμφωνία\”, προσθέτει. Και το μήνυμα από τον Λευκό Οίκο είναι ένας πολύ ισχυρός παράγοντας που μπορεί να φέρει ισορροπία. Ακόμη και οι υπουργοί Οικονομικών της G20 ανέλαβαν τη δέσμευσή τους να προσπαθήσουν να επιτύχουν συναίνεση τον Ιούλιο.
Ωστόσο, οι ειδικοί αναμένουν ότι με εξαίρεση την Ιρλανδία ,τα πράγματα δεν θα είναι τόσο εύκολα με άλλα ευρωπαϊκά έθνη που προσφέρουν μεγάλα φορολογικά κίνητρα σε πολυεθνικές. Οι εταιρικοί φόροι στις 27 χώρες που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ποικίλλουν σημαντικά από 9% στην Ουγγαρία και 12,5% στην Ιρλανδία, έως 31,5% στην Πορτογαλία ή 32% στη Γαλλία. Αυτό το ευρύ φάσμα καθιστά δύσκολο για όλες τις χώρες να συμφωνήσουν για τον ίδιο ελάχιστο φόρο για τις πολυεθνικές.
Οι αμφιβολίες
Το ερώτημα παραμένει ως προς τις στρατηγικές που θα εφαρμόσουν οι φορολογικοί παράδεισοι για την αντιμετώπιση αυτού του δυνητικού σεναρίου.
Ο Perez-Navarro εξηγεί ότι ο ΟΟΣΑ έχει προτείνει ορισμένους κανόνες, ώστε άλλες χώρες να μπορούν να \”ασκήσουν έμμεση πίεση\” σε εκείνες που συνεχίζουν να επιβάλλουν χαμηλούς φόρους. Υπάρχουν όμως ερευνητές που είναι λιγότερο σίγουροι ότι θα επιτευχθεί παγκόσμια συμφωνία.
\”Μια συμφωνία που είναι δεσμευτική, που πραγματικά κάνει τη διαφορά … Είμαι πολύ δύσπιστος \”, λέει ο Moore. \”Υπάρχουν πάντα κίνητρα για τις κυβερνήσεις να εξαπατήσουν \” και καταλήγουν να παίζουν με τους δικούς τους κανόνες, εξηγεί.
Οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν τελικά να συμφωνήσουν σε ένα ελάχιστο ποσοστό, προσθέτει, αλλά μπορούν να δημιουργήσουν άλλα κίνητρα για να προσελκύσουν εταιρείες όπως εξαιρέσεις, επιδοτήσεις, πιστώσεις ή οποιονδήποτε μηχανισμό που ευνοεί τελικά τις επιχειρήσεις. \”Μπορούν να δημιουργήσουν δευτερεύουσες πολιτικές που τελικά αλλάζουν το πραγματικό ποσοστό που πληρώνουν οι εταιρείες\”, λέει ο Moore.
Μια διαφήμιση
Από την πλευρά του, ο διευθυντής της Παγκόσμιας Τράπεζας, David Malpass, κάλεσε τους παγκόσμιους ηγέτες να μην καθορίσουν έναν παγκόσμιο ελάχιστο φορολογικό συντελεστή για εταιρείες που είναι πολύ σημαντικές.
Σε συνέντευξή του στο BBC, ο David Malpass είπε ότι δεν θέλει να δει νέους κανόνες που θα εμπόδιζαν την ικανότητα των φτωχών χωρών να προσελκύσουν επενδύσεις. Ο διευθυντής της Παγκόσμιας Τράπεζας Ντέιβιντ Μαλπέζ προειδοποίησε ότι οι ΗΠΑ ,το ποσοστό 21% που προτείνουν είναι πολύ υψηλό.
Ο διευθυντής της Παγκόσμιας Τράπεζας Ντέιβιντ Μαλπέζ προειδοποίησε ότι οι ΗΠΑ προτείνουν πολύ υψηλό ποσοστό (21%) .
Ο μέσος εταιρικός φορολογικός συντελεστής παγκοσμίως είναι περίπου 24%, σύμφωνα με το Tax Foundation, και ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι κοντά στο 20%.
Η \”μεγάλη στρατηγική αλλαγή\”
Παρά τις πολιτικές και τεχνικές δυσκολίες μιας τέτοιας συμφωνίας, υπάρχουν οικονομολόγοι που την βλέπουν εφικτή , αν και δεν είναι τόσο σίγουροι ότι το τελικό αποτέλεσμα θα επιτευχθεί μέσα στο 2021.
\”Εάν περάσει , θα ήταν ιστορικό\”, λέει ο Ricardo Martner, μέλος της Ανεξάρτητης Επιτροπής για τη Μεταρρύθμιση της Διεθνούς Φορολογίας των Εταιρειών (ICRICT).
Η επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Γκίτα Γκοπινάθ, εξέφρασε την υποστήριξη του ΔΝΤ για την ιδέα της καθιέρωσης ενός παγκόσμιου ελάχιστου εταιρικού φόρου.
\”Είναι δύσκολο να επιτευχθεί μια παγκόσμια συμφωνία, αλλά η μεγάλη στρατηγική αλλαγή που βλέπουμε τώρα είναι η πίεση από τις ΗΠΑ να το κάνουν αυτό\”. Η επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Γκίτα Γκοπινάθ πιστεύει ότι υπάρχει καλύτερη πιθανότητα επίτευξης συναίνεσης το 2022.
\”Εάν επιτευχθεί συμφωνία , θα οδηγούσε στην εξάλειψη των φορολογικών παραδείσων \”, λέει στο BBC Mundo. Οποιαδήποτε πρόοδος που επιτυγχάνεται, προσθέτει, είναι ένα ακόμη βήμα προς ένα πιο ισότιμο μέλλον για το διεθνές φορολογικό σύστημα.