Ιστορική νίκη για τους οδηγούς των Uber και Ola στο Εφετείο του Άμστερνταμ

Με μια ακόμη ιστορική απόφαση για τα δικαιώματα των εργαζομένων στις ψηφιακές πλατφόρμες, το Εφετείο του Άμστερνταμ έκρινε υπέρ των εργαζομένων και κατά των Uber και Ola Cabs. Η Worker Info Exchange άσκησε αγωγές υπέρ των μελών του App Drivers & Couriers Union στη Μεγάλη Βρετανία και ενός οδηγού με έδρα την Πορτογαλία.

Οι υποθέσεις ασκήθηκαν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), που εγγυάται σε όλους το δικαίωμα να ζητούν πρόσβαση στα προσωπικά τους δεδομένα τα οποία επεξεργάζεται οποιοσδήποτε οργανισμός και να λαμβάνουν ουσιαστικές πληροφορίες σχετικά με την επεξεργασία τους, ενώ παρέχει και προστασία από την αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων όταν υπάρχουν σημαντικές αρνητικές συνέπειες.

Η πρώτη υπόθεση αφορούσε τέσσερις οδηγούς οι οποίοι διαπιστώθηκε ότι είχαν ουσιαστικά απολυθεί με ρομποτική διαδικασία από την Uber, χωρίς να προσφύγουν.

Η δεύτερη αφορούσε την άρνηση πρόσβασης σε προσωπικά δεδομένα κατόπιν αιτημάτων που υποβλήθηκαν στην Uber από έξι οδηγούς.

Η τρίτη περίπτωση αφορούσε την άρνηση πρόσβασης σε προσωπικά δεδομένα κατόπιν αιτήσεων που υποβλήθηκαν στην Ola Cabs από τρεις οδηγούς.

Άδικη η αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων

Οι οδηγοί κατηγορήθηκαν ψευδώς για «δόλια δραστηριότητα» από την Uber και όταν ζήτησαν εξηγήσεις για τον τρόπο με τον οποίο τα συστήματα της Uber είχαν παρακολουθήσει την εργασία τους και είχαν λανθασμένα καθορίσει ότι είχαν εμπλακεί σε απάτη, η εταιρεία τους απέκλεισε.

Το δικαστήριο έκρινε ότι η περιορισμένη ανθρώπινη παρέμβαση στις αυτοματοποιημένες αποφάσεις της Uber για την απόλυση εργαζομένων δεν ήταν «κάτι περισσότερο από μια καθαρά συμβολική πράξη». Η απόφαση για την απόλυση των οδηγών ελήφθη εξ αποστάσεως σε ένα γραφείο της Uber στην Κρακοβία και οι οδηγοί δεν είχαν καμία ευκαιρία να αντιδράσουν. Το δικαστήριο σημείωσε ότι η Uber «δεν είχε καταστήσει σαφή τα προσόντα και το επίπεδο γνώσεων των εν λόγω εργαζομένων. Ως εκ τούτου, δεν υπήρχαν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για πραγματική ανθρώπινη παρέμβαση».

Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι το προφίλ των οδηγών και η διαχείριση των επιδόσεών τους είχαν διαμορφωθεί από την Uber: «Το παράδειγμα αυτό καταδεικνύει, κατά την άποψη του δικαστηρίου, ότι πρόκειται για αυτοματοποιημένη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των οδηγών, κατά την οποία ορισμένες προσωπικές πτυχές τους αξιολογούνται με βάση τα δεδομένα αυτά, με σκοπό την ανάλυση ή την πρόβλεψη της εργασιακής τους απόδοσης, της αξιοπιστίας και της συμπεριφοράς τους».

Η Uber και η Ola Cabs θα πρέπει να γνωστοποιήσουν πώς χρησιμοποιείται η αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων για τον καθορισμό των αμοιβών και την κατανομή της εργασίας.

Το δικαστήριο αποφάσισε ότι η Uber πρέπει να εξηγήσει πώς χρησιμοποιούνται τα προσωπικά δεδομένα των οδηγών και η διαμόρφωση προφίλ στο εκ των προτέρων δυναμικό σύστημα αμοιβών και τιμολόγησης. Ομοίως, το δικαστήριο διέταξε την Uber να αποκαλύψει με διαφάνεια πώς χρησιμοποιείται η αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων και η διαμόρφωση προφίλ εργαζομένων για τον καθορισμό του τρόπου κατανομής της εργασίας μεταξύ του εργατικού δυναμικού.

Αποφασίζοντας υπέρ των οδηγών, το δικαστήριο σημείωσε ότι η δυναμική τιμολόγηση της Uber «στο σύνολό της επηρεάζει τους οδηγούς σε σημαντικό βαθμό. Το σύστημα αυτό εφαρμόζεται σε κάθε επιβάτη που μεταφέρουν. Επομένως, πρόκειται για διαδοχικές αποφάσεις, καθεμία από τις οποίες έχει οικονομικές συνέπειες που καθορίζουν το εισόδημα που μπορούν να κερδίσουν».

Η Ola Cabs διατάχθηκε επίσης να αποκαλύψει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη χρήση στην αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων των προφίλ των εργαζομένων και των λεγόμενων «βαθμολογιών πιθανότητας απάτης» που χρησιμοποιούνται στην αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων για την εργασία και την κατανομή των ναύλων.

Το δικαστήριο έκρινε ακόμη ότι τα τηρούμενα προφίλ και τα σχετικά δεδομένα που σχετίζονται με την απόδοση πρέπει να γνωστοποιούνται στους οδηγούς.

Απερρίφθη το εμπορικό απόρρητο

Το δικαστήριο απέρριψε το επιχείρημα της Ola ότι τα αιτήματα για τα δεδομένα και η συμμετοχή του Worker Info Exchange και του συνδικάτου ADCU ισοδυναμούσαν με κατάχρηση των δικαιωμάτων προστασίας δεδομένων της εταιρείας. Οι πλατφόρμες δεν μπορούν να επικαλούνται επιχειρήματα περί «εμπορικού απορρήτου» για να στερούν τη διαφάνεια από τους εργαζομένους.

Το δικαστήριο έκρινε ότι οι εν λόγω ισχυρισμοί ήταν εντελώς δυσανάλογοι σε σχέση με τις αρνητικές επιπτώσεις των ανεξήγητων αυτοματοποιημένων απολύσεων και πειθαρχικών διώξεων των εργαζομένων.

Η σημασία της απόφασης για το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες

Πέρα από τις παραβιάσεις της προστασίας των δεδομένων, τα στοιχεία για την κατάρτιση προφίλ απόδοσης αποτελούν ισχυρή ένδειξη ότι οι εργαζόμενοι της Uber είναι πράγματι εργαζόμενοι, αλλά εξακολουθούν να μην τυγχάνουν εργασιακής προστασίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, η οποία θα περιλάμβανε και την προστασία τους από αθέμιτη απόλυση.

Η Uber και η Ola Cabs έχουν στηριχθεί στην τεχνολογία και τις αυτοματοποιημένες διαδικασίες για τη διαχείριση του εργατικού δυναμικού των οδηγών σε βαθμό που απέτυχαν να πείσουν το δικαστήριο ότι οι αποφάσεις σχετικά με τις απολύσεις, τις αμοιβές και την κατανομή της εργασίας περιείχαν οποιαδήποτε ουσιαστική ανθρώπινη παρέμβαση.

Είναι σαφές ότι στις αποκαλούμενες διαδικασίες ανίχνευσης απάτης, η Uber και η Ola Cabs βασίστηκαν κυρίως στην αυτοματοποίηση, χωρίς τους κατάλληλους ελέγχους και τις ισορροπίες της δέουσας διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένης της προσφυγής. Στην περίπτωση των οδηγών που εκπροσωπήθηκαν σε αυτή την υπόθεση και για πολλούς άλλους, οι συνέπειες μιας τέτοιας αποκλειστικά αυτοματοποιημένης λήψης αποφάσεων μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες, όπως αναγνώρισε το δικαστήριο:

«Κατά τη γνώμη του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου, είναι προφανές ότι οι αποφάσεις αυτές επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό, καθώς έχουν ως συνέπεια οι οδηγοί να μην μπορούν πλέον να εξασφαλίσουν το εισόδημά τους μέσω της χρήσης της εφαρμογής Uber Driver και, ως εκ τούτου, να μην μπορούν πλέον να αποσβέσουν τις επενδύσεις που έκαναν. Επιπλέον, οι ισχυρισμοί στην παρούσα υπόθεση είναι σοβαροί και ενδέχεται επίσης να έχουν επιπτώσεις (ποινικές ή άλλες), ιδίως για τις περαιτέρω ή μελλοντικές δραστηριότητές τους, όπως, για παράδειγμα, την άδεια ταξί τους. Παρομοίως, στο ηλεκτρονικό της μήνυμα προς τον οδηγό με ημερομηνία 4 Αυγούστου 2020, η Uber πρόσθεσε: Σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται επίσης να ειδοποιήσουμε την αστυνομία εάν η δραστηριότητά σας θα μπορούσε να συνιστά ποινικό αδίκημα. Επιπλέον, οι παρούσες αποφάσεις συνεπάγονται και νομικές συνέπειες για τους ενάγοντες καθώς η Uber κατήγγειλε με τον τρόπο αυτό τη συμφωνία μαζί τους».

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, από την άλλη, η κυβέρνηση θα παρουσιάσει αυτό τον μήνα το νομοσχέδιο για την προστασία των δεδομένων και την ψηφιακή πληροφόρηση. Εάν ψηφιστεί, το νομοσχέδιο θα αφαιρέσει από τους εργαζόμενους την προστασία έναντι της καταχρηστικής αυτοματοποιημένης λήψης αποφάσεων από τον εργοδότη, όπως διεκδικήθηκε επιτυχώς στην παρούσα υπόθεση. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι θα αντιμετωπίσουν αυξημένα εμπόδια για την πρόσβασή τους σε προσωπικά δεδομένα και την παροχή εξηγήσεων σχετικά με την επεξεργασία τους, η σημασία των οποίων καταδεικνύεται επίσης από την παρούσα υπόθεση.

Ο Τζέιμς Φάραρ, διευθυντής της Worker Info Exchange, δήλωσε: «Το θέμα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων είναι πολύ σημαντικό. Η απόφαση αυτή είναι μια τεράστια νίκη για τους εργαζόμενους στην οικονομία της πλατφόρμας στη Βρετανία και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η προστασία των πληροφοριών και των εμπορικών μυστικών που επικαλούνται οι πλατφόρμες για να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους και να τους αρνούνται ακόμη και τα πιο βασικά εργασιακά δικαιώματα για θεμελιώδη ζητήματα όπως η αμοιβή, η κατανομή της εργασίας και οι αθέμιτες απολύσεις πρέπει τώρα να τερματιστεί ως αποτέλεσμα αυτής της απόφασης. Η Uber, η Ola Cabs και όλοι οι άλλοι εργοδότες της πλατφόρμας δεν μπορούν να συνεχίσουν να τη γλιτώνουν αποκρύπτοντας τον έλεγχο της εργασιακής σχέσης με μυστικούς αλγόριθμους.

Πάρα πολλοί εργαζόμενοι έχουν υποστεί καταστροφή της εργασιακής τους ζωής και της ψυχικής τους υγείας από ψευδείς ισχυρισμούς για δόλια δραστηριότητα, χωρίς να τους δοθεί η ευκαιρία να γνωρίζουν ακριβώς ποιες κατηγορίες έχουν διατυπωθεί, πόσο μάλλον να απαντήσουν σε αυτές. Αντ\’ αυτού, για να εξοικονομήσουν χρήματα και να αποφύγουν την ευθύνη τους ως εργοδότες, οι πλατφόρμες έχουν κατασκευάσει άδικα αυτοματοποιημένα συστήματα λήψης αποφάσεων για το ανθρώπινο δυναμικό στη διαχείρισή τους. Αν δεν ελεγχθούν, τέτοια ανάλγητα συστήματα κινδυνεύουν να γίνουν ο κανόνας στον μελλοντικό κόσμο της εργασίας. Είμαι ευγνώμων για αυτή τη σημαντική απόφαση. Η απόφαση αποτελεί μια γλυκόπικρη νίκη, δεδομένου ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου σχεδιάζει να αφαιρέσει από τους εργαζόμενους την προστασία που διεκδίκησαν με επιτυχία στην υπόθεση αυτή. Οι νομοθέτες πρέπει να αντλήσουν σημαντικά διδάγματα από αυτή την υπόθεση, να τροποποιήσουν το νομοσχέδιο και να προστατεύσουν αυτά τα ζωτικά δικαιώματα προτού να είναι πολύ αργά. Ομοίως, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν πρέπει να διστάσει να εγκρίνει την προτεινόμενη οδηγία για την εργασία σε πλατφόρμες, όπως ψηφίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο».

Ο Αζίμ Χανίφ, πρόεδρος της ADCU Nottingham και μέλος της Εθνικής Εκτελεστικής Επιτροπής της ADCU, δήλωσε: «Είμαι ευτυχής που βλέπω ότι τα δικαστήρια αντιστάθηκαν στην Uber και την Ola Cabs για να υποστηρίξουν τα δικαιώματα των συνδικάτων και να βοηθήσουν τους εργαζόμενους στα αιτήματά τους για αλγοριθμική διαφάνεια στην εργασία».

Ο Άντον Έκερ, του δικηγορικού γραφείου Ekker που ανέλαβε την υπόθεση, δήλωσε: «Η απόφαση αποτελεί μεγάλη νίκη για τους οδηγούς της Uber και της Ola και για όλους τους ανθρώπους που εργάζονται στην οικονομία των πλατφορμών. Η διαφάνεια σχετικά με την επεξεργασία δεδομένων στις πλατφόρμες της Uber και της Ola είναι απαραίτητη για τους οδηγούς προκειμένου να κάνουν σωστά τη δουλειά τους και να κατανοήσουν πώς η Uber λαμβάνει αποφάσεις σχετικά με αυτούς. Οι πρακτικές και νομικές αντιρρήσεις που προέβαλαν η Uber και η Ola απορρίφθηκαν σε μεγάλο βαθμό από το Εφετείο του Άμστερνταμ. Εξάλλου, μεγάλη σημασία έχει η διαπίστωση του Δικαστηρίου ότι αρκετές αυτοματοποιημένες διαδικασίες στις πλατφόρμες της Uber και της Ola χαρακτηρίζονται ως αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η ανάθεση διαδρομών, ο υπολογισμός τιμών, η βαθμολόγηση οδηγών, ο υπολογισμός της «βαθμολογίας πιθανότητας απάτης» και η απενεργοποίηση λογαριασμών οδηγών ως απάντηση σε υποψίες απάτης. Οι δικαστικές αποφάσεις καθορίζουν σαφώς ότι οι οδηγοί δικαιούνται πληροφόρηση σχετικά με τη λογική αυτών των αποφάσεων».