Τα εσωτερικά μηνύματα των στελεχών της Uber υποδηλώνουν την υποστήριξη του Μακρόν και την  πλήρη αντίθεση με τις πολιτικές της αριστερής κυβέρνησης που υπηρέτησε.

Την ώρα που η Uber επεκτεινόταν σε όλη την Ευρώπη, στελέχη της εταιρείας έλαβαν ανησυχητικά νέα από τη νότια Γαλλία. Ένας τοπικός αξιωματούχος στο λιμάνι της Μασσαλίας απαγόρευσε την υπηρεσία UberX, ανατρέποντας τα σχέδια της εταιρείας.

Ο Μαρκ ΜακΓκαν, κορυφαίος Ευρωπαίος λομπίστας της Uber, έκανε έκκληση για βοήθεια. Έστειλε μήνυμα στον Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος το φθινόπωρο του 2015 ήταν υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας.

Το επόμενο πρωί, ο ΜακΓκαν έλαβε απάντηση. «Θα το εξετάσω προσωπικά», έγραφε ο Μακρόν. «Ας παραμείνουμε ήρεμοι σε αυτό το στάδιο», πρόσθετε.

Η τοπική Αρχή πήρε την απόφασή της πίσω την ίδια μέρα.

Δεν είναι μυστικό ότι ο Μακρόν, ο οποίος εξελέγη Πρόεδρος της Γαλλίας το 2017, ήταν πρώιμος υποστηρικτής της αμφιλεγόμενης επέκτασης της Uber, η οποία μερικές φορές προκαλούσε βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των οδηγών ταξί και της εκείνων της Uber. Ωστόσο, τα εσωτερικά μηνύματα των στελεχών της εταιρείας από το 2013 έως το 2017 υποδηλώνουν ότι η υποστήριξη του Μακρόν ξεπέρασε κατά πολύ τις δημόσιες τοποθετήσεις του και κάποιες φορές έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις πολιτικές της αριστερής κυβέρνησης που υπηρέτησε.

Στα εσωτερικά  έγγραφα της εταιρείας, ένας λομπίστας της Uber περιέγραψε τον Μακρόν ως «πραγματικό σύμμαχο», ενώ, κατά καιρούς, το μέγεθος της υποστήριξής του εξέπληττε ακόμη και στελέχη της εταιρείας.

Την τελευταία πενταετία αντιμετώπισε μια εντεινόμενη αντίδραση για τον τρόπο με τον οποίο απελευθέρωσε τη γαλλική οικονομία, συντρίβοντας ουσιαστικά όποιον εξέφραζε ανησυχίες για τον κοινωνικό αντίκτυπο των κινήσεών του.

Ο Μακρόν επανεξελέγη για άλλη μια θητεία τον φετινό Απρίλιο, αλλά στη συνέχεια έχασε την απόλυτη κοινοβουλευτική του πλειοψηφία. Ο ακροαριστερός πολιτικός Ζαν-Λικ Μελανσόν, σφοδρός επικριτής της Uber και άλλων πολυεθνικών που δραστηριοποιούνται στη Γαλλία, είναι τώρα επικεφαλής του μεγαλύτερου αντιπολιτευόμενου μπλοκ στο Κοινοβούλιο.

Ο Μελανσόν κατά την προεκλογική του εκστρατεία έκανε ευρεία χρήση της έκφρασης «ουμπεροποίηση της γαλλικής κοινωνίας», έναν όρο-ομπρέλα που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις υπηρεσίες μεταφοράς και παράδοσης στο σπίτι και επέκρινε την υποστήριξη του Μακρόν σε έναν τομέα που θεωρεί ότι υπονόμευσε τα δικαιώματα των Γάλλων εργαζομένων.

Τα έγγραφα της Uber καταδεικνύουν ότι οι ανησυχίες που εκφράστηκαν πριν από χρόνια σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η Uber εισήλθε στη γαλλική αγορά ήταν, σε ορισμένες περιπτώσεις, δικαιολογημένες. Καθώς οι εξαγριωμένοι οδηγοί ταξί, φοβούμενοι για την επαγγελματική τους επιβίωση, συγκρούστηκαν με τους ανταγωνιστές τους της Uber στους δρόμους του Παρισιού, το 2015 και το 2016, ορισμένα στελέχη της εταιρείας εκμεταλλεύτηκαν τις φυσικές αντιπαραθέσεις ως μέσο  για να κερδίσουν τη συμπάθεια και την υποστήριξη του κοινού.

Εκτιμούσαν ότι ο Μακρόν, τότε υπουργός Οικονομικών, ήταν πρόθυμος να τους υποστηρίξει και πίεζαν για επιεικέστερη μεταχείριση της εταιρείας από τις ρυθμιστικές αρχές. Καθώς όμως άρχισε να εντείνεται ο νομικός έλεγχος της εταιρείας φθάνοντας σε επίπεδο Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού, Καταναλωτικών Υποθέσεων και Πρόληψης Απάτης (DGCCRF), αρχής που συνδεόταν με το ίδιο το υπουργείο του Μακρόν, ο ΜακΓκαν ανέφερε σε ένα email του 2014 σε συναδέλφους ότι ο Μακρόν «είπε στο υπουργικό συμβούλιο να μιλήσει στους επικεφαλής της Γενικής Διεύθυνσης και να τους ζητήσει να είναι “λιγότερο συντηρητικοί” στην ερμηνεία του νόμου».

Ο ΜακΓκαν δεν απάντησε σε σχετικές ερωτήσεις, είπε όμως ότι «συνάντησε και γνώρισε τον Εμανουέλ Μακρόν» κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Uber.

Η δέσμευση του Μακρόν στο επιχειρηματικό μοντέλο της Uber σπάνια τέθηκε υπό αμφισβήτηση, παρά το γεγονός ότι τα στελέχη κατέληξαν αργότερα στο συμπέρασμα ότι ήταν λιγότερο πολύτιμος σύμμαχος από όσο πίστευαν.

Σε δήλωσή της, ως απάντηση στα έγγραφα, η Γαλλική Προεδρία ανέφερε ότι «οι οικονομικές πολιτικές και οι πολιτικές απασχόλησης εκείνη την εποχή, στις οποίες [ο Μακρόν] συμμετείχε ενεργά, είναι γνωστές.

Οι αρμοδιότητές του τον οδήγησαν, φυσικά, να συναντηθεί και να αλληλεπιδράσει με πολλές εταιρείες που συμμετείχαν στην απότομη αλλαγή που προέκυψε εκείνα τα χρόνια στον τομέα των υπηρεσιών, η οποία έπρεπε να διευκολυνθεί με την απάλειψη διοικητικών και ρυθμιστικών εμποδίων», δήλωσε το Ελιζέ, το γραφείο του στην Γαλλική Προεδρία.

Παρότι το Ελιζέ δεν απάντησε άμεσα σε ερωτήσεις σχετικά με την αντίληψη της Uber περί προθυμίας του Μακρόν να παρέμβει στις γαλλικές αρχές για λογαριασμό της εταιρείας, η Εμανουέλ Λακρές, πρώην αναπληρωτής επικεφαλής του προσωπικού του Μακρόν, αρνήθηκε ότι αυτό συνέβαινε. «Ως υπουργός, δεν παρενέβη ποτέ στην περιφέρεια Μπους ντι Ρον σχετικά με την αναστολή της υπηρεσίας Uber X στη Μασσαλία, ούτε σε οποιαδήποτε νομική διαδικασία που αφορά την εταιρεία Uber. Ούτε δόθηκαν οδηγίες στην DGCCRF», ανέφερε η Λακρές σε γραπτή δήλωση. (Η περιφέρεια Μπους ντι Ρον ήταν η τοπική αρχή που φαινόταν ότι απαγόρευσε την UberX το 2015.)

Απαντώντας, ο Λοράν Νούνιεζ, ο αξιωματούχος που εξόργισε την Uber το 2015 με την απόφασή του στη Μασσαλία και είναι πλέον κορυφαίος αξιωματούχος εθνικής ασφάλειας υπό τον Μακρόν, αρνήθηκε ότι είχε πιεστεί από το υπουργείο Οικονομικών του Μακρόν να ακολουθήσει μια πιο επιεική προσέγγιση εκείνη την εποχή.

Εκπρόσωπος της DGCCRF αρνήθηκε «σθεναρά» ότι ο Μακρόν άσκησε πίεση στην Aρχή. «Οι ανακριτικές μας υπηρεσίες δεν έχουν πιεστεί ή παρακινηθεί σε οποιαδήποτε μορφή επιείκειας σχετικά με την υπόθεση Uber», ανέφερε.

Η ιδέα για την Uber γεννήθηκε εν μέρει στη Γαλλία το 2008, σύμφωνα με τον Κάλανικ, και το μονοπάτι της πορείας της εταιρείας στρώθηκε πρώτα εκεί με την εκτεταμένη προσπάθεια απορρύθμισης της αγοράς, στην οποία ο Μακρόν συνέβαλε καταλυτικά. Η Uber, ωστόσο, άρχισε να έχει σοβαρή παρουσία στη Γαλλία μόνο όταν ο Μακρόν έγινε υπουργός Οικονομικών, το 2014.

Ο Μακρόν προήδρευε σε ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της κυβέρνησης, από τον τρίτο όροφο του Φρουρίου του Μπέρσι. Στο επιβλητικό κτίριο που προεξέχει πάνω από τις όχθες του ποταμού Σηκουάνα, ο Μακρόν συναντήθηκε με στελέχη της Uber και σχεδίασε κινήσεις που κατά καιρούς φαινόταν να είναι αντίθετες με τους στόχους του τότε πρωθυπουργού Μανουέλ Βαλ και άλλων που υποστήριζαν αυστηρότερους κανόνες για την Uber και παρόμοιες εταιρείες.

Το 2015, η Uber ήρθε σε επαφή με τον Μακρόν για την τροποποίηση μίας από τις νομοθετικές προτάσεις του προκειμένου αυτή να καταστεί πιο φιλική προς την εταιρεία. Το εναλλακτικό τους σχέδιο, σύμφωνα με μια εσωτερική σύνοψη του Θιμπό Σιμχάλ, τότε γενικού διευθυντή της Uber στη Γαλλία, ήταν μια «δυνατή καμπάνια επικοινωνίας τις επόμενες τέσσερις εβδομάδες», καθώς ο Μακρόν και η Uber πίεζαν από κοινού για την τροποποίηση των απαιτήσεων αδειοδότησης των VTC προκειμένου να διευκολύνουν την εταιρεία να προσλάβει επαγγελματίες οδηγούς.

Τα εσωτερικά έγγραφα αναφέρουν ότι σε αντάλλαγμα για τη χαλάρωση του κανονιστικού πλαισίου η Uber θα προσέφερε τη διακοπή λειτουργίας της πιο αμφιλεγόμενης υπηρεσίας της στη χώρα, της UberPop, η οποία βασιζόταν σε μη επαγγελματίες οδηγούς, και θα επικεντρωνόταν σε ένα μοντέλο λειτουργίας με αδειοδοτημένους οδηγούς.

Στις 3 Ιουλίου, την ημέρα που η Uber ανέστειλε το UberPop, τα στελέχη μοιράστηκαν μεταξύ τους ένα στιγμιότυπο οθόνης που έδειχνε τον Μακρόν να λέει στον τότε διευθύνοντα σύμβουλο της Uber Τράβις Κάλανικ ότι ο υπουργός Εσωτερικών Μπερνάρ Καζενέβ «αποδέχθηκε τη συμφωνία».

«Ο Καζενέβ θα κρατήσει το τομέα των ταξί ήσυχο και εγώ θα συγκεντρώσω τους πάντες την επόμενη εβδομάδα για να προετοιμάσω τη μεταρρύθμιση και να διορθώσω τον νόμο», ανέφερε ο Μακρόν.

Το 2016, μήνες μετά την αναστολή λειτουργίας της UberPop, κυβερνητικό διάταγμα τροποποίησε τους κανόνες υπέρ της Uber, μειώνοντας σημαντικά τον αριθμό των απαιτούμενων ωρών εκπαίδευσης των οδηγών.

Ο Καζενέβ, όταν κλήθηκε να σχολιάσει, αρνήθηκε ότι γνωρίζει την ύπαρξη μιας τέτοιας συμφωνίας. Σε ανακοίνωσή της, η Uber ανέφερε ότι «είναι ψευδές να υπονοούμε ότι υπήρξε συμφωνία ή ότι οι κανόνες χαλάρωσαν». Η εταιρεία πρόσθεσε ότι η αναστολή λειτουργίας της υπηρεσίας UberPop «προκλήθηκε από το επίπεδο βίας που στόχευε τους χρήστες μας, οδηγούς και επιβάτες, το οποίο δεν μας επέτρεπε πλέον να λειτουργούμε την υπηρεσία με ασφάλεια» και «σε καμία περίπτωση δεν ακολουθήθηκε από ευνοϊκότερους κανονισμούς».

«Η Uber δεν επωφελήθηκε ποτέ από καμία ευνοϊκή μεταχείριση ή προνόμιο από τοπικές αρχές, το Υπουργείο Οικονομικών ή βουλευτές στη Γαλλία. Όλες οι αλληλεπιδράσεις μου με τις δημόσιες αρχές διεξήχθησαν καλή τη πίστει», δήλωσε ο Σιμχάλ, ο οποίος εξακολουθεί να εργάζεται για την εταιρεία ως παγκόσμιος επικεφαλής Αειφορίας.

Σε απάντηση σε ερωτήσεις της Post και άλλων ειδησεογραφικών οργανισμών, ο Κάλανικ δεν αναφέρθηκε στη συνομιλία με τον Μακρόν στις 3 Ιουλίου. Ο Ντέβον Σπέρτζον, εκπρόσωπος του Κάλανικ, σε δήλωσή του ανέφερε ότι «των πρωτοβουλιών επέκτασης της Uber ηγήθηκαν πάνω από εκατό ηγέτες σε δεκάδες χώρες σε όλο τον κόσμο και πάντα υπό την άμεση επίβλεψη και με την πλήρη έγκριση των ισχυρών νομικών, πολιτικών και ομάδων συμμόρφωσης της Uber».

Η σχέση της Uber με τον Μακρόν ήταν ιδιαίτερα «ευαίσθητη», καθώς οι δραστηριότητές της στη Γαλλία εκείνη την εποχή βρίσκονταν σε εντεινόμενο νομικό έλεγχο. Μήνες πριν ο Μακρόν προσφερθεί να εξετάσει την αναστολή λειτουργίας της UberX (μια υπηρεσία που βασίζεται σε μη επαγγελματίες οδηγούς) από τον αξιωματούχο της Μασσαλίας, δύο στελέχη της εταιρείας τέθηκαν υπό κράτηση. Αργότερα καταδικάστηκαν για συνέργεια σε λειτουργία παράνομης υπηρεσίας μεταφοράς. Για την υπόθεση αυτή εκκρεμεί ακόμη η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Γαλλίας.

Τα εσωτερικά έγγραφα της Uber δείχνουν ότι ο Μακρόν ήταν σε συχνή επαφή με αξιωματούχους της Uber εκείνη την εποχή, συμπεριλαμβανομένου του Κάλανικ.

Προφανώς, η πρόταση της Uber στο γαλλικό κοινό φαινόταν τέλεια για τις ελπίδες του Μακρόν να μετατρέψει τη Γαλλία σε «start-up κράτος». Τόσο αυτός όσο και η εταιρεία παρείχαν διαβεβαιώσεις ότι τα σχέδιά τους θα ωφελούσαν τις μειονεκτούσες ομάδες που είχαν παραμεληθεί στο παρελθόν.

Η Uber στρατολόγησε αρχικά πολλούς οδηγούς από τις φτωχότερες κοινότητες της χώρας, όπου οι επαγγελματικές υποσχέσεις της έγιναν γρήγορα ελκυστικές. Όσοι μπήκαν στην εταιρεία, με την ενθάρρυνση του Μακρόν και άλλων, ήλπιζαν να αλλάξουν την πορεία της ζωής τους.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Uber μπορεί πράγματι να ήταν μια ευκαιρία. «Στην αρχή, ήταν πραγματικά ενδιαφέρον να εργάζομαι για την Uber», δήλωσε η Σάρα Αμπντελνούρ, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Dauphine του Παρισιού, η οποία διεξήγαγε εκτεταμένη έρευνα και συνεντεύξεις οδηγών το 2016 και το 2017.

Αλλά αυτό που δεν γνώριζαν αυτοί οι οδηγοί ήταν ότι «χρησιμοποιήθηκαν για να υπερασπιστούν μια εταιρεία που απλώς είχε την επιθυμία να εδραιωθεί», πρόσθεσε.

Η δαπανηρή στρατηγική της Uber προκειμένου να παραγκωνίσει τα ταξί από την αγορά μεταφορών άλλαξε δραματικά το φθινόπωρο του 2015. Η εταιρεία, απροσδόκητα, μείωσε τους ναύλους, μειώνοντας ταυτόχρονα και τα κέρδη των οδηγών της. Απογοητευμένοι, πολλοί σταμάτησαν να δέχονται αιτήματα για διαδρομές.

Άλλοι, ωστόσο, και ιδιαίτερα εκείνοι που δανείστηκαν χιλιάδες ευρώ για να αγοράσουν τα δικά τους αυτοκίνητα, δεν είχαν άλλη επιλογή από το να συνεχίσουν να οδηγούν για λογαριασμό της εταιρείας.

«Οι οδηγοί που συνάντησα αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν την Uber», ανέφερε η Σοφί Μπερνάρ, δεύτερη ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Dauphine. «Μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει άλλες πλατφόρμες, υπάρχουν πολλοί ανταγωνιστές στη Γαλλία, αλλά στην πραγματικότητα είναι η Uber που ελέγχει την αγορά».

Με μια δήλωση, η Uber υπερασπίστηκε τις δραστηριότητές της στη Γαλλία, λέγοντας ότι «η καλά ρυθμισμένη υπηρεσία μεταφορών μέσω πλατφόρμας έχει τη δυνατότητα να προσφέρει ευκαιρίες σε όλους». Μελέτη του 2016 που ανατέθηκε για την εταιρεία αναφέρει ότι η Uber και παρόμοιες πλατφόρμες «συνεισφέρουν σημαντικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην οικονομική ανάπτυξη, ειδικά μέσα και γύρω από το Παρίσι», πρόσθεσε η εταιρεία.

Παρόλο που η κριτική για την εταιρεία εντεινόταν, ο Μακρόν συνέχισε να επαναλαμβάνει τις αφηγήσεις μάρκετινγκ της Uber, επικροτώντας τη στρατηγική της εταιρείας σε συνέντευξή του, το 2016, με θέμα την καταπολέμηση του «αποκλεισμού».

Η υποστήριξη του Μακρόν «ήταν εξαιρετικά σημαντική» για την Uber, δήλωσε ο Λοράν Λασνέ, συγγραφέας ενός βιβλίου που επικρίνει την πολυεθνική για τις επιχειρηματικές της πρακτικές. «Ήταν σίγουρα μια μορφή νομιμοποίησης».

Ο βαθμός στον οποίο ο Μακρόν απορρύθμισε τον τομέα των μεταφορών της Γαλλίας πάντως, είναι θέμα οπτικής, με την Uber να υποστηρίζει ότι η επέκτασή της «βοήθησε στην ανάπτυξη» της συνολικής αγοράς και δεν έγινε εις βάρος των οδηγών ταξί.

Ωστόσο, σύμφωνα με τα συνδικάτα ταξί, τουλάχιστον αρχικά, η υποστήριξη του Μακρόν στην Uber επιδείνωσε μια υπαρξιακή απειλή για τις επιχειρήσεις τους. Σε διάστημα μόλις μερικών μηνών, η ζήτηση για υπηρεσίες μεταφοράς με ταξί σημείωσε κάθετη πτώση και οι άδειες ταξί έχασαν δραματικά την αξία τους – κατά δεκάδες χιλιάδες δολάρια, σύμφωνα με τον Γκιγιόμ Λεζέν, έναν κοινωνιολόγο που μελετά τη βιομηχανία ταξί.

Στο τέλος, ωστόσο, το ποντάρισμα της Uber στον Μακρόν μάλλον προκάλεσε απώλειες  σε όλες τις πλευρές.

Με τον καιρό, τα στελέχη άρχισαν να αναρωτιούνται αν είχαν υπερεκτιμήσει την επιρροή του. Αφού η Uber ανέστειλε την αμφιλεγόμενη υπηρεσία UberPop στη Γαλλία, τον Ιούλιο του 2015, με τους διευθυντές να πιστεύουν ότι η εταιρεία είχε μια «συμφωνία» με τον Μακρόν και την κυβέρνηση που θα διευκόλυνε το καθεστώς λειτουργίας της, οι γαλλικές αρχές τους εξέπληξαν κάνοντας έφοδο στα γραφεία της.

«Συγγνώμη που σας ενοχλώ», ήταν το μήνυμα που έστειλε στον Μακρόν ο λομπίστας ΜακΓκαν, γράφοντάς του ότι περίπου 20 κυβερνητικοί ανακριτές είχαν μπει μέσα στο κτίριο. «Μπορείτε να ζητήσετε από τις υπηρεσίες σας να μας δώσουν συμβουλές;» ρώτησε ο ΜακΓκαν.

Ο Μακρόν δεν απάντησε ποτέ.

Στις αρχές του 2016, ο Μακρόν γινόταν όλο και πιο απομονωμένος μέσα στην αριστερή κυβέρνηση, η οποία φαινόταν έτοιμη να συμπαραταχθεί με τα συνδικάτα ταξί σε ζητήματα όπως ο πρόσθετος έλεγχος των εφαρμογών μεταφοράς που δεν συμμορφώνονταν με τον νόμο.

«Ο Μακρόν, έχει παραγκωνιστεί», διαπιστώνει ο ΜακΓκαν σε ένα email στις 30 Ιανουαρίου 2016. «Ανταλλάξαμε SMS χθες το βράδυ και είναι πολύ απογοητευμένος», έγραψε.

Συντάκτες:

Damien Leloup, Adrien Sénécat, Abdelhak El Idrissi, Martin Untersinger – Le Monde

Harry Davies – Guardian

Elodie Guéguen – Radio France